Ruban, Dmitri A.

Dəniz onurğasız orqanizmlər (ammonoidealar, ikitaylı molyusklar, braxiopodlar, mərcanlar və süngərlərin 144 cinsi) Qərbi Qafqazda (Rusiyanın cənub-qərbi) triasın bütün mərtəbələrindən məlumdur. Bu regional paleontoloji salnamə dəniz məkanında mərtəbələr üzrə meydana gəlmə və yoxolmaların dinamikasının açılması üçün istifadə edilə bilər.

Regionda meydana gələn taksonların sayı erkən triasda artır və anizidə zirvəyə çatır. Ladin əsrində hövzənin kəskin dərinləşmə rejimi ilə əlaqədar olaraq əhəmiyyətli azalmadan sonra, bu rəgəm retə qədər artmışdır. Yoxolmaların sayı da anizində zirvəyə çatmış, ladində azalmış və sonra triasın sonuna qədər tədricən artmışdır. Dinamikanın bu xüsusiyyətləri dəniz orqanizmlərinin meydana gəlməsi və qırılmasının qlobal ardıcıllığın oxşarlıqları və həmçinin fərqləri nümayiş etdirir. Məsələn, regional olenek-anizi radiasiyası da qlobal təzahür etmişdir, lakin planetar miqyasda daha böyük müddətli olaraq, zirvəsinə karni ərzində çatmışdır.

İnddə meydana gəlmələrin nisbətən az miqdarı permin sonunda kütləvi qırılmanın uzun müddətli effekti konteksində interpretasiya edilir. Triasın sonunda qırılmaya gəldikdə isə, o retdə dəniz orqanizmləri cinslərinin nisbətən daha çox miqdarının yox olmasına gətirib çıxara bilərdi. Lakin bu hadisələr retin, ən axırında baş verməmişdir (Qərbi Qafaqazda üst ret çöküntüləri aşkar edilməmişdir). Görünür ki, triasın əsrlərin müxtəlif mütləq davamiyyətı (mln illərlə) müxtəlifliin dinamikasının mərtəbələr üzrə təhlilinə əsaslanan nəticələrə təsir edə bilər (məs., onun nəzərə alınması nori radiasiyasının gücünü şübhə altına ala bilər). Əksinə sınaq işləri və mühafizə səviyyəsi ilə əlaqədar olan regional paleontoloji salnamənin natamamlığı o qədər də böyük görünmür.